Skip to main content

Οσφυαλγία: Μήπως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να καλοπιάνουμε τη μέση μας; (Part 1)

Η οσφυαλγία, αυτό που κοινώς αποκαλούμε πόνο στην ευρύτερη περιοχή της μέσης, αποτελεί τη 2η πιο συχνή αιτία για επίσκεψη σε έναν γιατρό ή επαγγελματία υγείας. Στατιστικά αναφέρουν ότι σχεδόν το 80% του πληθυσμού έχει εμφανίσει έστω κάποια στιγμή στη ζωή του συμπτώματα πόνου στη μέση, ωστόσο μόνο ένα 10% είναι εκείνο που θα αναπτύξει συμπτώματα ΧΡΟΝΙΟΥ πόνου (πόνος που έχει διάρκεια πάνω από 3 – 6 μήνες ή μπορεί να κάνει περιστασιακά εξάρσεις). Από αυτόν τον πληθυσμό, το 85% ανταποκρίνεται σε πόνο ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ (Non Specific Low Back Pain), γεγονός που καθιστά δύσκολη και περίπλοκη τη διαδικασία προσέγγισης ή/και θεραπείας.

Με αυτό το άρθρο (χωρισμένο για λόγους ευκολίας σε 2 μέρη) θα προσπαθήσω να περιγράψω με όσο γίνεται πιο απλά λόγια, 7 από τους επικρατέστερους ΜΥΘΟΥΣ που πλανώνται γύρω από την οσφυαλγία, τόσο αναφορικά με το κομμάτι της παθοφυσιολογίας της (βλ. φυσιολογία σπονδυλικής στήλης) και του πόνου, όσο και με το κομμάτι της θεραπευτικής προσέγγισης – παρέμβασης, αλλά και πρόληψης αυτής (καθαρά προπονητικά).

1ος μύθος: Η κήλη που έχω ευθύνεται για τον πόνο στη μέση

Η κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου είναι ίσως το πιο σύνηθες εύρημα σε μια απεικονιστική εξέταση μαγνητικής τομογραφίας. Τόσο μια κήλη, όσο και άλλες ανατομικές εκφυλιστικές αλλοιώσεις μπορεί να είναι παρούσες και να ανιχνευθούν μετά από μια εξέταση ενός ανθρώπου που ξαφνικά εμφάνισε πόνο στη μέση. Ωστόσο, έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι πολλές φορές δεν αποτελούν αιτιολογικό παράγοντα του πόνου (υπάρχουν συγκεκριμένα νευρολογικά ελλείμματα ως προς αυτό, βλ. ριζίτιδα, σύνδρομο ιππουρίδας, κτλ.)  και απλά αποτελούν φυσιολογικό κομμάτι της διαδικασίας ανάπτυξης. Στην παρακάτω εικόνα, πηγή μετα-ανάλυσης ερευνών, αποδεικνύεται από δείγμα 3110 ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΩΝ ανθρώπων, η ύπαρξη συγκεκριμένων εκφυλιστικών αλλοιώσεων.

Τέτοια παραδείγματα, μας επιτρέπουν να εξαγάγουμε το συμπέρασμα ότι η περίπτωση του πόνου δεν μπορεί στην πραγματικότητα να στηρίζεται μόνο σε ένα βιο – ιατρικό μοντέλο θεώρησης, όπου δηλαδή η σχέση αιτίου – αιτιατού ανταποκρίνεται αποκλειστικά σε ανατομικά χαρακτηριστικά του σώματος. Οι ειδικοί πλέον υιοθετούν ένα πιο ευρύ βιο-ψυχο-κοινωνικό μοντέλο, το οποίο επιτρέπει να αναδειχθεί η ΠΟΛΥΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΟΤΗΤΑ της υπόστασης του πόνου. Όπως φαίνεται στην επόμενη εικόνα, το μοντέλο αυτό αναδεικνύει την αλληλεπίδραση μεταξύ βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραμέτρων στο κομμάτι βίωσης χρόνιου κυρίως πόνου, δίνοντας την ευκαιρία για μια πιο ΟΛΙΣΤΙΚΗ προσέγγιση στην κλινική πρακτική.

2ος μύθος: Οι παθητικές θεραπείες είναι ό,τι καλύτερο για να μου περάσει ο πόνος.

Με τον όρο παθητικές θεραπείες αναφερόμαστε σε οποιαδήποτε πρακτική χρησιμοποιείται χωρίς την ενεργό συμμετοχή του πάσχοντα στη διαδικασία διαχείρισης του πόνου. Τέτοιες είναι οι διάφορες πρακτικές της φυσικοθεραπείας, των χειρομαλάξεων, του βελονισμού, κοκ. Κι ενώ μπορεί να έχουν σημαντικά, εμφανή αποτελέσματα στις περιπτώσεις διαχείρισης οξύ πόνου, σε μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική (για χρόνιο πόνο), αποδεικνύεται ότι ΔΕΝ προσφέρουν ουσιαστικά οφέλη και η αξία τους έχει αρχίσει να αμφισβητείται από πληθώρα ειδικών, που βλέπουν τους πελάτες τους να επιστρέφουν συχνά πυκνά για θεραπεία. Επιπλέον, διαιωνίζουν μια κατάσταση εξάρτησης του πάσχοντα/ασθενή από αυτές τις πρακτικές, οδηγώντας τον σε μια ψευδαίσθηση ότι είναι αμέτοχος στο κομμάτι της διαχείρισης του πόνου του.

Τέτοιου είδους θεραπείες στην πλειοψηφία τους εστιάζουν στην ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ εξάλειψη των συμπτωμάτων και σπάνια στην επίλυση της αιτίας και ρίζας του εκάστοτε προβλήματος. Συνεπώς, τα αποτελέσματα τέτοιων θεραπειών θα λέγαμε ότι είναι βραχυπρόθεσμα και καλό είναι να προτρέπουμε τον κόσμο να αναλαμβάνει πιο ενεργό ρόλο, αν επιζητεί πιο ουσιαστικές και μακροπρόθεσμες λύσεις. (Καλό να “παίζουμε” με το νευρικό σύστημα, αλλά ως ένα σημείο!)

3ος μύθος: Η κακή στάση σώματος δημιουργεί πόνο στη μέση.

Εδώ αρχικά, να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν αναφερόμαστε σε προχωρημένες ανατομικές αλλοιώσεις/ανωμαλίες του μυοσκελετικού συστήματος, οι οποίες και χρήζουν κλινικής παρέμβασης. Ολοένα και περισσότερες μελέτες αναδεικνύουν ότι δεν υπάρχει σαφής σχέση αιτίου – αποτελέσματος ανάμεσα στον πόνο και τη στάση σώματος. Είναι περισσότερο επιστημονικά ακριβές να θεωρούμε τις αλλαγές στη στάση σώματος ως μια ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ για βελτίωση των συμπτωμάτων, παρά ως μια απόλυτη και άμεση θεραπεία συνολικά του πόνου. Γι’ αυτό και πολλές αντιλήψεις αναφορικά με τη στάση σώματος (βλ. άνω και κάτω χιαστό σύνδρομο) έχουν αρχίσει συνεχώς να αμφισβητούνται ως προς την αξιοπιστία και τη δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων.

Οι ερευνητές πλέον υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει αξιολόγηση στη στάση του σώματος που να προσφέρει επαρκή στοιχεία για την ποιότητα των μαλακών μορίων (μύες, σύνδεσμοι κτλ.), την αιτία μιας φαινομενικής δυσλειτουργίας και τον έλεγχο των μελών από το νευρικό σύστημα. Ο έλεγχος της στάσης αποτελεί μια περίπλοκη διαδικασία, που ενσωματώνει διάφορα συστήματα του σώματος (οπτικό, αιθουσαίο, σωματοαισθητικό – ιδιοδεκτικότητας) και συνεπώς είναι αρκετά δύσκολο να εστιάσεις μεμονωμένα την προσοχή σου κάπου.

Υπάρχει ένα ρητό μεταξύ των θεραπευτών: “We store issues in our tissues”, καθώς και το “Motion is Emotion”. Όλα αυτά αντανακλούν στην πράξη την εξωτερίκευση θα λέγαμε, των συναισθημάτων και άλλων συνειδητών και ασυνείδητων ενεργειών πάνω στο σώμα. Με λίγα λόγια, κάθε έκφανση της στάσης του σώματός μας, τόσο στατική όσο και δυναμική, στην πραγματικότητα αποτελεί πτυχή της προσωπικότητάς μας και αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτήρα και της ψυχολογικής μας διάθεσης. Έτσι, αναδεικνύεται για ακόμα μια φορά η συμμετοχή ψυχοκοινωνικών διαμέτρων στην παράμετρο του πόνου και η μονομερής θεώρηση ότι θα εστιάσω και θα “φτιάξω” μια συγκεκριμένη ανατομική δομή, ανταποκρίνεται μόνο στη μία όψη του “νομίσματος”.

Τέλος, άνθρωποι που οδηγούνται να πιστέψουν ότι ο χρόνιος πόνος τους οφείλεται καθαρά σε ανατομικές δομές, τείνουν να έχουν λιγότερο θετικά αποτελέσματα στην έκβαση της θεραπείας τους (αρνητικές προσδοκίες – nocebo effect).

…..συνεχίζεται…..

Μαρία Βούκα,

BSc, Physical Education and Sports Science AUTH

Βιβλιογραφία

Systematic Literature Review of Imaging Features of Spinal Degeneration in Asymptomatic Populations, W. Brinjikji et al, AJNR Am J Neuroradiol. 2015 Apr; 36(4): 811–816.

Non-specific chronic low back pain and physical activity: A comparison of postural control and hip muscle isometric strength, Muhsen B. Alsufiany, Medicine (Baltimore). 2020 Jan; 99(5): e18544.

A meta-analysis of fear-avoidance and pain intensity: The paradox of chronic pain, Emily B. Kroska, Scandinavian Journal of Pain, October 2016.

Nocebo and pain: an overview of the psychoneurobiological mechanisms, Maxie Blasini et al, Pain Rep. 2017 Mar; 2(2): e585.

Biopsychosocial model of illnesses in primary care: A hermeneutic literature review, Hari Kusnanto et al, J Family Med Prim Care. 2018 May-Jun; 7(3): 497–500.

The Effectiveness of Instrument-Assisted Soft Tissue Mobilization in Athletes, Participants Without Extremity or Spinal Conditions, and Individuals With Upper Extremity, Lower Extremity, and Spinal Conditions: A Systematic Review, Goris Nazari et al, Arch Phys Med Rehabil., 2019 Sep;100(9):1726-1751.

A Systematic Review of the Effects of Exercise and Physical Activity on Non-Specific Chronic Low Back Pain, Rebecca Gordon & Saul Bloxham, Healthcare (Basel). 2016 Jun; 4(2): 22.

Putting Physical Activity While Experiencing Low Back Pain in Context: Balancing the Risks and Benefits, Darlow B. et al, Arch Phys Med Rehabil. 2016 Feb;97(2):245-251.e7.